Thực đơn
Trois Glorieuses
Sau Đệ nhất đế chế của Napoléon Bonaparte sụp đổ, vua Louis XVIII trở về ngày 28 tháng 4 năm 1814, mở ra thời kỳ phục vị cho nhà Bourbon. Ngày 4 tháng 6 năm 1814, Louis XVIII đồng ý với Pháp điểm giới hạn bớt quyền lực của nhà vua, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến tại Pháp. Văn bản này được thông qua ở cả Viện công khanh và Nghị viện.
Ngày 16/9/1824, sau một thời gian bệnh tật kéo dài, Louis XVIII băng hà ở tuổi 69 tuổi mà không có con nối dõi. Charles X, người em trai 66 tuổi của vua Louis, trở thành người kế vị. Khác với người anh trai, Charles X không biết thích nghi với những biến đổi của lịch sử. Nhà vua đăng quang ngày 21 tháng 5 năm 1825 tại nhà thờ Đức Bà Reims trong nghi thức truyền thống của hoàng tộc Capetien, khiến dư luận cho rằng ông muốn phục hưng nền quân chủ chuyên chế. Trong cuộc bầu cử quốc hội năm 1827, phái tự do chiếm ưu thế, buộc vua Charles X chỉ định một thủ tướng nhằm trung hòa giữa hai phe bảo hoàng và tự do. Jean-Baptiste Sylvère Gay, tử tước Martignac, trở thành thủ tướng, thành lập một chính phủ bán tự do, bán chuyên quyền.
Mùa hè năm 1829, sau thất bại khi thỏa hiệp, Charles X bất ngờ thay thế Jean-Baptiste Sylvère Gay bằng công tước Jules de Polignac khi Nghị viện đang tạm nghỉ. De Polignac là con trai của Yolande de Polastron, một người bạn thân của Marie-Antoinette, gợi lại những hoài niệm tăm tối về triều đình Versailles trước đây.
Bên cạnh đó, bộ trưởng Nội vụ François Régis de La Bourdonnais là một người bảo hoàng cực đoan, trong khi bộ trưởng Bộ Chiến tranh, Louis Auguste Victor de Ghaisne de Bourmont lại từng theo hoàng đế Napoléon I rồi lại đổi phe trước khi trận Waterloo diễn ra vào giữa tháng 6 năm 1815.
Tin tức được đăng trên tờ Le Moniteur ngày 8 tháng 8 có hiệu ứng như một quả bom, khiến đảng tự do phản ứng mạnh mẽ. Ngày 14 tháng 8 năm 1829, Louis-François Bertin, giám đốc tờ Journal des débats viết: "Coblentz, Waterloo, 1815: ba yếu tố, ba nhân vật của nội các. Hãy nhìn theo bất cứ cách nào mà bạn muốn, khía cạnh nào cùng làm họ sợ hãi, khía cạnh nào cũng làm họ tức tối. Hãy nén, vắt cái nội các này, nó chỉ nhỏ từng giọt nhục nhã, rủi ro và sầu thảm [...]. Triều đình với các mối hiếm thù cũ, lưu vong và thành kiến, giới tăng lữ sợ hãi tự do [...]". Louis-François Bertin kết thúc bài báo nổi tiếng: "Thương thay nước Pháp! Thương thay nhà vua!".[1]
Nhưng trong chính phủ khi đó còn nhiều bộ trưởng khác ủng hộ đảng tự do, như Jean de Courvoisier (Bộ Tư pháp), Christophe de Chabrol de Crouzol (Bộ Thương mại), Guillaume Isidore de Montbel (Bộ Giáo dục), và Charles Lemercier de Longpré (Bộ Hàng hải). Khi de La Bourdonnais từ chức ngày 18 tháng 11, de Montbel trở thành thủ tướng, còn chức bộ trưởng Bộ giáo dục được thay bằng Martial de Guernon-Ranville, bá tước Guernon-Ranville, một người tự do.
Phái tự do cho rằng Charles X và Jules de Polignac muốn tái lập nền quân chủ chuyên chế như trước Cách mạng năm 1789. Trên thực tế, có hai cách giải thích đối lập về Pháp điểm năm 1814. Một mặt, Charles X muốn tuân thủ pháp điểm một cách chặt chẽ: nhà vua chỉ định các bộ trưởng và chỉ thải hồi trong hai trường hợp phản bội hoặc nhận hối lộ. Mặt khác, những người tự do muốn xây dựng một chế độ giống nước Anh, cho rằng pháp điểm không thể bao hàm hết các trường hợp, bộ trưởng phải được tín nhiệm bởi đa số Nghị viện. Cuộc tranh luận này còn tiếp tục dưới nền Quân chủ tháng Bảy.
Đầu năm 1830, tình trạng nước Pháp trở nên tồi tệ: mùa đông 1829–1830 khắc nghiệt, nền kinh tế trì trệ, nhiều hội kín nổi lên ở nông thôn, các đám cháy không rõ nguyên nhân,... Trong khi đó, hai phe bảo hoàng cực đoan và tự do đổ trách nhiệm lẫn nhau.
Adolphe Thiers, Armand Carrel, François-Auguste Mignet và Auguste Sautelet lập nên tờ báo đối lập Le National với số đầu tiên ra ngày 3 tháng 1 năm 1830. Nhật báo bênh vực cho một nền quân chủ nghị viện, gợi lại Cách mạng Anh năm 1688: vua James II vì không hiểu được ý nguyện của nhân dân đã bị thay thế bởi con gái là Mary II và người chồng là William III. Một số tờ báo khác như Le Globe và Le Temps tiếp tục chỉ trích nhà vua lẫn chính phủ. Còn Le Constitutionnel và Journal des débats cũng nghiêng về các tư tưởng tự do.
Ngày 2 tháng 3 năm 1830, khi Nghị viện bước vào kỳ họp mới, Charles X có một bài phát biểu thông báo cuộc viễn chinh tới Alger cùng việc ngầm đe dọa phái đối lập trong chính phủ.[2] Nghị viện sau khi cân nhắc đưa lên nhà vua một danh sách năm người cho chức vụ chủ tịch: Royer-Collard, Casimir Perier, Delalot, Agier, Sébastiani và cuối cùng Royer-Collard trở thành người được bổ nhiệm. Sau đó, các nghị sĩ soạn thảo một bức thư thỉnh nguyện trả lời bài diễn văn của nhà vua, nhắc lại bản chất của Pháp điểm 1814. Bức thư thực sự là một văn bản phản đối nội các. Trong cuộc biểu quyết ngày 16 tháng 3, 221 người bỏ phiếu đồng ý và 181 phiếu chống lại việc soạn thảo này.[3]
Ngày 18 tháng 3, khi bức thư được gửi đến cung điện Tuileries, vua Charles X nói rằng việc "Giải tán [Nghị viện] là điều không thể tránh khỏi". Ngày hôm sau, một chiếu dụ được đưa ra, hoãn kỳ họp ngày 1 tháng 9 của Nghị viện và cho phép các nghị sĩ được nghỉ 6 tháng.[4] Vào thời điểm đó, nhà vua xác định đi tới cùng: "Ta muốn trèo lên ngựa hơn là ngồi sau xe kéo".[5]
Chỉ dụ của nhà vua khiến dư luận phẫn nộ. Họ cáo buộc nhà vua cùng các bộ trưởng thân cận có ý định thay đổi hiến pháp. Các ý kiến khác khẳng định Jules de Polignac, vốn là cựu đại sứ Anh và rấtthaan thiết với thủ tướng nước này, Arthur Wellesley, sẵn sàng nhờ Anh quốc can thiệp nếu tình hình tại Pháp xấu đi.
Tại Palais-Royal, Jean Vatout, người thân cận của Công tước Orléans Louis-Philippe, khuyên chủ nhân của mình khai thác địa vị sẵn có. Nhiều người khác, như Thiers, Tướng Gérard, Talleyrand... cũng cho rằng những người dòng Bourbon nhánh trưởng đã hết thời, nhưng Louis-Philippe vẫn chần chừ. Tháng 5, tại Paris, Louis-Philippe đón đón tiếp anh vợ là Francesco I cùng người vợ là María Isabel. Để chào mừng vị quân vương đến từ thành Napoli, ngày 31 tháng 5, một buổi tiệc xa hoa được tổ chức tại Palais-Royal và Charles X cũng tới dự. Khi nhà vua đã đi khỏi, dân chúng tràn vào khu vườn, Louis-Philippe nhiều lần ra ngoài ban công để xoa dịu đám đông chống đối Charles X và Jules de Polignac. Cuộc biểu tình trở nên dữ dội hơn. Các ghế gỗ được chất đống và đốt trong vườn, tiếng la ó bên cạnh tiếng nhạc. Bá tước Narcisse-Achille de Salvandy, người chịu trách nhiệm tổ chức buổi tiệc, nói với Louis-Philippe một câu về sau được nhắc đi nhắc lại ở Paris: "Vậy đấy, thưa ngài, một lễ hội rất Napoli, chúng ta khiêu vũ trên miệng núi lửa!".[6]
Ngày 16 tháng 5 năm 1830, thời điểm đoàn quân viễn chinh của Pháp chuẩn bị xuất phát tới Alger, Charles X giải tán Nghị viện, rồi triệu tập đại cử tri đoàn các quận vào ngày 23 tháng 6 và các tỉnh vào ngày 3 tháng 7, khiến nội các chính phủ rối loạn. Jean de Courvoisier và Christophe de Chabrol de Crouzol từ chức, Jean de Chantelauze được chỉ định làm bộ trưởng Bộ Tư pháp, Guillaume Isidore de Montbel sang Bộ Tài chính, còn bộ trưởng Bộ Nội vụ được thay thế bằng bá tước Peyronnet, một người bảo hoàng cực đoan. Nam tước Guillaume Capelle, một tỉnh trưởng, được đưa lên làm quản lý ở Bộ Lao động và có vị trí trong tổ chức chính phủ.
Ngày 13 tháng 6, trên tờ Le Moniteur, Charles X cáo buộc các nghị sĩ đã không tự đánh giá đúng mục đích của họ và kêu gọi cử tri "không để bị lạc lối vì miệng lưỡi gian xảo của kẻ địch", "đẩy lùi những ngờ vực không đáng có làm mất lòng tin của quần chúng và có thể gây rối loạn". Charles X kết thúc: "Nhà vua kêu gọi, đó là một người cha kêu gọi. Hãy thực hiện nghĩa vụ của mình, Trẫm có nghĩa vụ của Trẫm.". Nhưng hành động mạo hiểm đã khiến Charles X nhận hậu quả. Sau cuộc bầu cử, số nghị sĩ đối lập tăng từ 221 lên 270.[7]
Ngày 9 tháng 7 năm 1830, tin tức chiến thắng từ Algiers truyền đến Paris, góp phần khôi phục hào quang cho nền quân chủ Bourbon và củng cố ý định của Charles X. Từ ngày 10 tháng 7, nhà vua cùng các bộ trưởng thân cận bí mật ra chiếu dụ. Cảnh sát trưởng Paris và quân đội cũng không được biết nên đã không chuẩn bị gì cho việc giữ trật tự ở thủ đô.[8] Phái tự do đối lập nghi ngờ sẽ xảy ra một cuộc khởi nghĩa nhân dân, vì phần lớn các thành viên đang này xuất phát từ giới quý tộc hoặc tư sản. Ngày hôm sau (10 tháng 7), khoảng 40 nghị sĩ và quân chức họp tại nhà công tước Victor de Broglie và quyết định từ chối bỏ phiếu cho ngân sách nhà nước trong trường hợp xảy ra bạo loạn.
Ngày 21 tháng 7, hầu tước Charles-Louis Huguet de Sémonville tới thăm Louis-Philippe, khi đó đang nghỉ hè ở lâu đài Neuilly cùng gia đình. Nhưng công tước Orléan lại tỏ ra không quân tâm đến quyền lực:
— Vương miện ư? Không bao giờ, Sémonville, nếu nó không đến với ta một cách hiển nhiên!
— Sẽ là hiển nhiên, thưa ngài, nó nằm dưới đất, nước Pháp nhặt lên và bắt ngài phải đội.[9]
Ngày 25 tháng 7, lúc 11 giờ tối, chiếu dụ được giao tới người biên tập của tờ Le Moniteur để in trong đêm và phát hành vào ngày hôm sau:
Thực đơn
Trois GlorieusesLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Trois Glorieuses